‘Düzenli spor yapan bireyler stresli durumları daha doğru yönetiyor’

İSTANBUL, (DHA)- YÜZME, bisiklet ve koşu etaplarının peş peşe tamamlandığı triatlon gibi spor aktivitelerinin, sporcuların sadece fiziksel dayanıklılığını değil, zihinsel gücünü ve stratejik becerilerini de sınadığını belirten Türkiye Triatlon Federasyonu Bilim Kurulu Üyesi ve Spor Bilimci Göksen Çınar, sanal gerçeklik testiyle yaptıkları çalışmalarda düzenli spor yapan bireylerin stresli durumları daha doğru yönettiğini söyledi.

Triatlonun, fiziksel sınırların ötesine geçerek, zihinsel direnç ile stratejik düşünmeyi zorunlu kıldığını belirten Spor Bilimci Göksen Çınar, “Bu yoğun spor pratiği, sporcuların haftalık antrenman alışkanlıklarına da yansıyor. 800 triatloncunun katıldığı 2025 Triatlet Anketi’ne göre, katılımcıların yüzde 43,9’u haftada ortalama 9 saat, yüzde 39’u ise 10-13 saat antrenman yapıyor. Sporun zihinsel dayanıklılık performansı üzerindeki etkisine dikkat çeken çalışma sanal gerçeklik ortamında yürütüldü. Çalışma, düzenli spor yapan bireylerin stresli durumlar karşısında daha hızlı ve doğru karar verebildiğini ortaya koydu” diye konuştu.

Spor Bilimleri Yüksek Lisans derecesine sahip deneyimli Spor Bilimci ve Triatlon Antrenörü Göksen Çınar, Neo Auvra bünyesinde Hoag Hastanesi ve çeşitli nörobilim araştırma ekipleriyle işbirliği içinde, sanal gerçeklik (VR) tabanlı nörobilişsel değerlendirme ve müdahale programlarının geliştirilmesini yönetiyor. Bu sistem, triatlon gibi çok disiplinli sporların zihinsel ve fiziksel dayanıklılık gereksinimlerini gerçek yaşam koşullarını simüle eden VR ortamında ölçmeyi mümkün kılıyor.

Büyükşehirlerde insanların artık koşu grupları ve triatlon takımları gibi spor kulüplerinde sosyalleştiğini dile getiren Göksen Çınar, "Bu aktiviteler sadece fiziksel değil, zihinsel kapasiteyi de artıran bir etki yaratıyor. Özellikle çalışan bellek dediğimiz, sporcunun o anda bilgi işleyip hızla karar vermesini sağlayan sistem, bu tür aktivitelerle gelişiyor. Yaptığımız VR tabanlı çalışmada da gördük ki, düzenli spor yapan bireyler stresli ve karmaşık durumlarla çok daha iyi başa çıkabiliyor" dedi.

‘GERÇEK YARIŞ KOŞULLARINI TAKLİT EDEN VR ORTAMINDA SPORCU BECERİLERİNİ DEĞERLENDİRDİK’

Çalışan belleğin, bir sporcunun yarış sırasında birçok bilgiyi aynı anda işleyip hızlı ve doğru kararlar verebilmesini sağlayan bilişsel bir sistem olduğunu belirten Göksen Çınar, “Örneğin, yarış esnasında sıralamayı takip etmek, vücudun verdiği sinyalleri değerlendirmek, beslenme planı uygulamak gibi birçok süreci eş zamanlı yönetmek gerekiyor. Bu da çalışan belleğin ne kadar güçlü olduğu ile doğrudan ilişkili. Ne kadar gelişmişse, sporcunun baskı altında odaklanma ve doğru karar verme yeteneği de o kadar yüksek oluyor. Bu alandaki son çalışmamızda, klasik testlerin ötesine geçerek, gerçek yarış koşullarını taklit eden sanal gerçeklik (VR) ortamında sporcuların bu becerilerini değerlendirdik. Katılımcılar, sahada karşılaşabilecekleri bilişsel yükleri içeren bir görevle test edildi. Elde ettiğimiz sonuçlar çok netti, sporla düzenli olarak ilgilenen bireyler, stresli ve karmaşık durumlarla başa çıkma konusunda belirgin şekilde daha başarılıydı” ifadelerini kullandı.

‘YALNIZCA ELİT SPORCULARA DEĞİL, GELİŞİM ÇAĞINDAKİLERE DE ENTEGRE EDİYORUZ’

Türkiye Triatlon Federasyonu Bilim Kurulu’nda yürüttüğü çalışmalar kapsamında ölçüm yöntemlerini daha yaygın ve sistematik hale getirmeyi hedeflediklerini belirten Göksen Çınar, “VR ile yapılan testlerin en büyük avantajı, sadece kelime ya da rakam ezberine dayalı ölçümler vermiyor. Gerçek hayattaki koşulları taklit eden görsel ve işitsel uyarıcılarla, çoklu görevleri aynı anda içeriyor. Böylece yalnızca belleği değil, dikkat süresi, karar verme hızı ve çevresel farkındalık gibi performansın kritik bilişsel bileşenleri de değerlendirilebiliyor. Bu da klasik testlerin ulaşamadığı bir derinlik kazandırıyor. Şu anda federasyon bünyesinde yürüttüğümüz çalışmalarda bu sistemi yalnızca elit sporculara değil, gelişim çağındaki sporculara da entegre etmeye çalışıyoruz. Çünkü bilişsel dayanıklılığı ölçmek ve geliştirmek, artık spor biliminin vazgeçilmez bir parçası haline gelmeli” diye konuştu.

‘DOĞRU YÖNLENDİRME OKULDA, İŞTE VE GÜNLÜK YAŞAMDA DA BAŞARI GETİRİR’

Elit sporcu performans ölçümü konusunda güçlü bir geçmişe sahip olan ve ileri düzey sanal gerçeklik (VR) tabanlı nörobilişsel değerlendirme ve müdahale programlarının geliştirilmesi ile klinik uygulamasını yürüten Göksen Çınar, son olarak şunları söyledi:

“Benim için çalışan bellek, dayanıklılık ya da kuvvet gibi geliştirilebilir ve antrenmanla güçlendirilebilir bir kapasite. Doğru şekilde ölçülüp yönlendirildiğinde, sadece sahada değil; okulda, işte ve günlük yaşamda da sporcunun başarısını doğrudan etkiler. Bu nedenle hem bilimsel araştırmalarımda hem de antrenman süreçlerinde bu unsuru merkeze alıyorum.”