Baharın müjdecisi olarak kabul edilen Arapça´da ´´ateş halinde´´, ´´yanmış halde´´ veya ´´kor´´ anlamına gelen ve ısınmayı ifade eden cemrelerin ilki havaya düşüyor. 20 Şubat´ta (bugün) havaya düşen cemrenin soğuk havayı yere indirdiği kabul ediliyor. Şubat´ın 20´sinde havaya, bir hafta sonra da suya düştüğü belirtilen cemrenin 7 gün sonra ise toprağa düştüğü, yani sıcaklığın toprakta da başladığına inanılıyor. Anadolu´da yaygın olarak kullanılan geleneksel halk takviminde yıl, ´´kasım günleri´´ ve ´´Hızır günleri´´ olarak kış ve yaz diye ikiye bölünüyor. ?Kasım, 180 gün? ve ?Hızır, 185 gün? olarak ikiye ayrılırdı. Kasım günleri, miladi takvime göre 8 Kasım´da başlıyor ve 179 gün sonra 5 Mayıs´ta sona eriyor. Kasım günleri, 4 yılda bir şubat ayı 29 çektiği zaman 180 gün oluyor. Hızır günleri ise 6 Mayıs´ta başlıyor ve 7 Kasım´a kadar 186 gün sürüyor. Cemrelerin düşmesi, Kasım günlerinden Hızır günlerine, başka bir ifadeyle kıştan bahara geçişin sembolleri olarak gösteriliyor.
CEMRELERİN ARDINDAN AĞAÇLARA SU YÜRÜR
Halk takvimine göre, Kasım günleri 100. güne yani miladi takvimde 15 Şubat´a geldiğinde artık kış hükmünü kaybetmeye başlıyor. İnanışa göre, bu tarihten 5 gün sonra ilk cemre düşüyor. İlk cemreden bir hafta sonra, 27 Şubat´ta ikinci cemre suya düşüyor ve suları ısıtıyor. Üçüncü ve son cemre de 6 Mart´ta toprağa düşüyor ve kır çiçekleri kendisini gösteriyor. Her cemrenin düşüşüyle hava sıcaklığı artar, cemrelerin arasında ise sıcaklıkta küçük bir düşüş görülür. Cemrelerin havaya, suya ve toprağa düşmesinin ardından ise ´Ağaçlara su yürüme zamanı´nın başladığına inanılarak böylece ağaçların yeşillenip çiçek açmaya yüz tuttuğu, böylece bahar mevsiminin geldiği gözlenirdi. Meteorolojik olarak ısınma; sırasıyla toprak, hava, su biçimindedir. Cemreler arasında sıcaklıkta düzenli artışlar yaşanmayabilir, bu doğal bir olaydır. Onun asıl önemi folklorik bir inanış olması ve kültürel bir değer taşımasıdır.
AŞAĞIDAN YUKARI BİR ISINMA OLUR
İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, cemrenin bilindiği gibi güneş ışınlarının atmosferi doğrudan ısıtmadığını vurgulayarak, ?Yer yüzeyi, güneş ışınlarını yutarak önce kendi ısınır, sonra atmosferi ısıtır. Açık bir günde, atmosferin alt tabakasından geçen güneş enerjisi, yer yüzeyi tarafından yutulur. Dolayısıyla yer yüzeyi ısınır. Yüzeydeki hava ısındıkça, yüksekteki havadan daha az yoğun hale gelir. Isınan hava yükselir ve daha soğuk olan hava çöker. Yükselen hava, genişler ve soğur. Su buharı, bulut damlacıkları şeklinde yoğunlaşarak, hal değişim ısısından dolayı, havanın ısınmasını sağlar. Bu sırada dünya karbondioksit ve su buharı tarafından yutulup tekrar yayınlanan, kızıl altı ışınları yayınlar. Gazların yoğunluğu, dünya yüzeyinde daha az olduğundan, yutma işleminin büyük kısmı, yüzeye yakın katmanlarda gerçekleşir. Dolayısıyla, atmosferin alt tabakaları aşağıdan yukarıya doğru ısıtılmış olur? şeklinde konuştu.
Haber:Halid Şen merhaba haber.com